Strona główna | Mapa serwisu | English version
  

  Pląsy Linki Kontakt Historia ZHP  
Historia ZHP
Historia ZHP

Historia ZHP

Związek Harcerstwa Polskiego (1918-)

Informacje ogólne

Związek Harcerstwa Polskiego, ZHP, działająca od 1918 największa organizacja wychowawcza w Polsce, skupiająca dzieci, młodzież i dorosłych.

Założenia ideowe

Celem ZHP jest wychowanie wartościowych obywateli Polski przez kreowanie ich wszechstronnego rozwoju duchowego, społecznego, intelektualnego i fizycznego, wg harcerskich zasad (ideałów): służby Bogu, Polsce i bliźnim, braterstwa z innymi ludźmi, bez względu na ich rasę, narodowość i wyznanie, pracy nad sobą, czyli świadomego kształtowania swojego charakteru i osobowości. Zasady te zawarte są w Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim, a także (dla młodszych dzieci) w Obietnicy i Prawie Zucha. Symbolem przynależności do ZHP jest krzyż harcerski i (dla młodszych dzieci) tzw. słoneczko zuchowe.

Struktura organizacyjna

Praca w ZHP organizowana jest w małych grupach (system zastępów) i odbywa się w gromadach zuchowych (dzieci 7-11 lat), drużynach harcerskich (11-15 lat), starszoharcerskich (15-19 lat) oraz w kręgach instruktorskich. Dla każdej grupy wiekowej istnieje wypracowany system metodyczny, uwzględniający zabawę (zuchy), gry i rywalizację (harcerze), wspólny wyczyn (harcerze starsi). Harcerstwo jest nie tylko stowarzyszeniem, ale i ruchem społecznym, w którym równie ważne są dzieci i młodzież, jak i ludzie dorośli.

Powstanie i początki dzialności

Ruch harcerski w Polsce powstał z inspiracji skautingu w latach 1910-1911, przy czym idee skautowe - służba Bogu, Polsce i bliźnim, kontakt z przyrodą, wychowanie w grupie rówieśniczej - zostały wzbogacone przez dążenie do odzyskania niepodległości kraju.

Harcerstwo zaistniało dzięki grupie zaangażowanych wychowawców, wśród których najważniejszymi byli A. Małkowski i jego żona Olga. Znaczącą rolę w jego powstaniu odegrały trzy organizacje:

1) paramilitarny Strzelec, stawiający sobie za cel przygotowanie do walki o wolną Polskę,

2) stowarzyszenie sportowe i wychowawcze Sokół,

3) stowarzyszenie abstynenckie Eleusis.

ZHP w obronie niepodległości

Powstające spontanicznie we wszystkich trzech zaborach drużyny harcerskie włączyły się aktywnie w walkę o odrodzenie narodowe, a potem o granice Rzeczypospolitej Polskiej, uczestnicząc m.in. w powstaniu wielkopolskim (1918-1919), wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1921), powstaniach śląskich (1919-1921). 1918 organizacje harcerskie, działające w trzech zaborach, zjednoczyły się i utworzyły jeden wspólny ZHP, który stał się współzałożycielem Światowych Biur Skautowych. Przyjęto jednolity zapis ideałów harcerskich, zawarty w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim.

W skład ZHP wchodziły Organizacje: Harcerek, Harcerzy i Przyjaciół Harcerstwa. Władzami Związku były: Walny Zjazd, Naczelna Rada Harcerska (na której czele stał przewodniczący - w latach 1919-1920 i 1920-1923 był nim T. Strumiłło, 1923-1925 J. Haller, 1927-1929 ksiądz J. Mauersberger, 1929-1931 W. Sołtan, od 1931 M. Grażyński) oraz Naczelnictwo (Główna Kwatera Harcerek i Główna Kwatera Harcerzy). 1918 ZHP liczył ok. 30 tys. członków, 1939 - ponad 200 tys.

W okresie międzywojennym otrzymywał znaczącą pomoc państwa w działaniach wychowawczych, m.in. kolejni prezydenci RP obejmowali nad nim honorowy protektorat. Program harcerstwa uległ wzbogaceniu, rozwinęły się drużyny specjalnościowe, m.in. żeglarskie, zainicjowany został przez A. Kamińskiego ruch zuchowy.

W czasie II wojny światowej ZHP działał w konspiracji pod pseudonimem Szare Szeregi, organizując m.in. mały sabotaż, walcząc w powstaniu warszawskim (1944). Działalność harcerzy biorących udział w walce zbrojnej upamiętnia pomnik Małego Powstańca na warszawskim Starym Mieście.

Działalność Związku po II wojnie światowej1945 ZHP wyszedł z podziemia i podjął pracę wychowawczą. Pomimo nacisków władz komunistycznych nie przekształcił się w organizację typu pionierskiego i 1950 został rozwiązany. W jego miejsce powstała Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej. 1956, na tzw. Zjeździe Łódzkim, ZHP został reaktywowany, przy dużym udziale przedwojennych instruktorów harcerskich. Sytuacja polityczna nie pozwoliła wówczas na zapisanie w statucie "służby Bogu".

W późniejszych latach, mimo nacisków politycznych, ZHP nie zatracił swojego skautowego charakteru, przede wszystkim nie zaniechał harcerskiej metody wychowawczej. Wiele środowisk nadal stosowało tradycyjne Prawo i Przyrzeczenie. Równocześnie jednak ZHP stał się organizacją masową, w znacznej mierze kierowaną przez etatową kadrę wychowawczą (1963 liczył 1 mln członków, 1972 - 2 mln, 1980 - ponad 3 mln). Masowość ta - w ostatecznym rachunku szkodliwa dla rozwoju idei harcerskiej - pozwoliła m.in. na organizowanie wielkich akcji, których celem była aktywizacja regionów i miejsc zaniedbanych gospodarczo i społecznie. W latach 60. były to m.in. akcje Spisz i Frombork 1001, w latach 70. Operacja Bieszczady 40. Nastąpiło też znaczne wzbogacenie programu harcerstwa, m.in. rozwinął się Nieprzetarty Szlak, obejmujący drużyny harcerskie dzieci niepełnosprawnych.

W latach 80. działała w ZHP półoficjalna opozycja (m.in. Kręgi Instruktorów Harcerskich imienia Andrzeja Małkowskiego, tzw. KIHAM, Ruch Harcerstwa Rzeczypospolitej), domagająca się powrotu do idei i kształtu organizacji przedwojennej. Inne ruchy (m.in. działający od 1981 Krąg Białej Podkładki) akcentowały potrzebę daleko idących zmian, dostosowujących harcerstwo do wyzwań przyszłości. Szczególną rolę odegrała masowo podejmowana przez członków ZHP tzw. Biała Służba przy kolejnych wizytach papieża Jana Pawła II w Polsce, a także aktywnie działające Rady Harcerzy Starszych.

ZHP w III Rzeczypospolitej

1989 część instruktorów odeszła z ZHP, tworząc organizacje alternatywne, m.in. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. Równocześnie ZHP, pod wpływem oddolnych nacisków środowisk, wprowadził do statutu tradycyjne zapisy ideowe, które wycofano w marcu 1989. W grudniu 1990 (Zjazd Bydgoski) przywrócono przedwojenną rotę Przyrzeczenia Harcerskiego ("służba Bogu, Polsce i bliźnim") i Prawa Harcerskiego. 1993 powrócono do tradycji protektoratu Prezydenta RP nad ZHP. W tym też roku ZHP liczył ok. 500 tys. członków. 1994 podjęto ogólnozwiązkowy program Nasze Ojczyzny, akcentujący aktywną rolę harcerza w jego środowisku działania.

Zmiany statutowe dokonane w czerwcu 1995 (Zjazd Poznański) stworzyły podstawy do powrotu ZHP, jako jedynego przedstawiciela harcerstwa, do Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (dawne Światowe Biura Skautowe), co nastąpiło w styczniu 1996. Przewodniczącym ZHP w latach 1990-1996 był S. Mirowski, od 1996 M. Hrabowska, naczelnikiem ZHP od 1990 jest R. Pacławski. 1997 Związek liczył ok. 400 tys. członków.

Prócz ZHP funkcjonuje w Polsce kilka małych organizacji harcerskich (łącznie ok. 20 tys. osób), m.in.: Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Polska Organizacja Harcerska, Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego Zawisza, Stowarzyszenie Harcerskie. W środowiskach polonijnych działa Związek Harcerstwa Polskiego poza Granicami Kraju.

CZUWAJ !!!